Yüz Körlüğü Nedir? Neden Olur?

Yüz körlüğü, diğer adı prosganozi olan, genel tanım olarak daha önce görülmüş olunan yüzleri tanıyamama şeklinde tanımlanabilecek hastalıktır.

Yüz körlüğü sıklıkla doğuştan gelen bir hastalıktır ve genellikle hastalığa sahip olan kişinin hayatının büyük kısmı ya da tamamında etkili olan bir rahatsızlıktır. Hastalığın etkisi günlük yaşamda şiddetli etkilere de sahip olabilir.  

Yüz körlüğü olan çok sayıda insan kendi ailelerini, eşlerini ve arkadaşlarını tanıyamazlar.

Hastalar yakın arkadaşlarını ve ailelerini tanıyabilmek için farklı stratejiler kullanarak hastalığı yenmeye çalışırlar. Buna örnek olarak yolda yürüyüşleri, saç stilleri, elbiseleri ve sesleri akıllarında tutarak insanları tanımaya çalışırlar.

Ancak bu tür faydalı stratejiler bazen işe yaramazlar. Özellikle yüz körlüğü olan bir kişi kendi konteksi dışında biriyle konuşursa bu durum daha belirgin hale gelmektedir.

Yüz Körlüğü Etkisi

Yüz körlüğü olan biri sosyal etkileşime girmekten kaçınabilir. Bu durum, doğal olarak hastanın hem özel hayatında hem de iş hayatında problemlerin oluşmasına neden olur. Yine kişinin hayatında depresyon episodları da alışılmamış değildir.

Bazı yüz körlüğüne sahip kişiler temel yüz ifadelerini yaşını ya da cinsiyetini de ayırt edemezler. Hatta bazı hastalar fotoğraflarda ya da ayna da bile kendi yüzlerini tanıyamayabilirler. Bu noktadan bakıldığında aslında yüz körlüğü hastalığının oldukça zorlu bir hastalık olduğunu ifade etmemiz gerekir.

Prosganozi yani yüz körlüğü hastanın arabalar veya yerler gibi objeleri fark etmesini de etkileyebilir. Birçok insan yönünü tayin etmekte ve gezinmekte bile zorlanabilir. Bunun arkasında yatan temel neden ise açı ve mesafeleri işleme yeteneğinden yoksun olmak ve gidilen yerlerin veya yer işaretlerinin hatırlanamaması da bunda etkili olabilmektedir.

Yüz körlüğü hastalığından muzdarip kişilerin televizyon dizilerinin konularını ya da televizyon programlarını takip etmeleri de neredeyse imkânsızdır. Çünkü hastalar için dizi veya film karakterleri tanımlanabilir ya da fark edilebilir değillerdir.

Yüz Körlüğünün Nedenleri

Yüz körlüğünün 2 tipi vardır. Bunlar:

⚫Gelişimsel yüz körlüğü (Beyin hasarı olmayan bir kişide görülen yüz körlüğüdür)

⚫Edinilmiş yüz körlüğü (Sıklıkla kafa yaralanması ya da felcin takip ettiği, beyin hasarı sonrasında gelişen yüz körlüğüdür)

Geçmişte çoğu yüz körlüğü vakasında (edinilmiş yüz körlüğü) kafa yaralanmasını takip eden durumlarda hastalığın oluştuğu düşünülmüştür. Ancak araştırmalar sonucunda beyin hasarı olmayan çok sayıda hastada da (gelişimsel yüz körlüğü) yüz körlüğünün oluştuğu fark edilmiştir.

Şimdi bu 2 tip yüz körlüğüne daha detaylı bakalım.

Gelişimsel Yüz Körlüğü

Bu alanda yapılmış olan çok sayıda çalışma göstermiştir ki yaklaşık her 50 kişiden birinde gelişimsel yüz körlüğü oluşabilir. Öyle ki bu oran İngiltere nüfusu içinde 1.5 milyon insana denk gelmektedir.

Gelişimsel yüz körlüğü olan insanların çoğu basit bir şekilde yüzleri ayırt etme yeteneğinden yoksundurlar. Bu hastalığı doğuştan getiren bazı kişilerde ise böyle bir problem açığa çıkmayabilir.

Gelişimsel yüz körlüğü genetik bileşenli olabilir ve ailelerde gelişebilir. Bu hastalığa sahip olan çoğu insanın birinci dereceden akrabalarının en az birinden yüzleri ayırt etmeyle ilgili bir sorun saptanmıştır. Bu da hastalığın genetik yatkınlığını gözler önüne sermeye yeter.

Edinilmiş Yüz Körlüğü

Edinilmiş yüz körlüğü nadir olarak görülür. Bir kişide beyin hasarı aldıktan sonra edinilmiş yüz körlüğü ortaya çıktığında bu kişi hemen bu hastalığın ortaya çıktığını fark edecektir.

Ancak eğer kişi erken çocukluk döneminde bir beyin hasarı aldıktan sonra yüz körlüğü ortaya çıkmışsa, yüzleri ayıt etme yeteneği tamamen gelişmediği için, çocuk yüzleri tanıyamadığını fark etmeden büyüyebilir.

Yüz körlüğü, görme kaybı, hafıza sorunu ya da bir öğrenme bozukluğu değildir. Ancak bazen otistik spektrum bozukluğu, Turner Sendromu ya da Williams Sendromu gibi diğer gelişimsel bozukluklarla ilişkilendirilir.

Yüz Körlüğü Nasıl Teşhis Edilir?

Eğer yüzleri tanımayla ilgili bir sorununuz varsa, bununla ilgili olarak bir klinik nöropsikoloğa görünmeniz gerekebilir.

Ayrıca bu alanda çalışan yakınınızdaki üniversite birimlerine de başvurabilirsiniz.

Doktora gittiğinizde öncelikle yüz tanıma yeteneğiniz ve diğer becerileriniz arasında, değerlendirmek için, bir test yapılacaktır. Örneğin şu şekilde sorular sorulabilir:

⚫Daha önce hiç görmediğiniz yüzleri ezberleyin ve sonra hatırlayın

⚫Ünlülere ait yüzleri hatırlamaya çalışın

⚫Yana yana sunulan yüzler arasındaki benzerlik ve farkları tespit edebilir misiniz?

⚫Karşınızdaki yüzlerdeki yaş, cinsiyet veya duygusal ifadeyi anlamaya çalışın.

Yüz Körlüğü Nasıl Tedavi Edilir?  

Yüz körlüğü tedavisi maalesef şu an için özel bir tedavi yöntemi değildir. Ancak araştırmacılar bu hastalığın nedenlerini araştırmaya devam ediyorlar ve bu hastalıktan muzdarip olan hastalar için de eğitim programları geliştiriyorlar.

Bunlardan bazıları ise hem edinilmiş hem de gelişimsel yüz körlüğü olan bazı insanlarda işe yarayan normal yüz işleme süreci mekanizmalarını yenilemeye teşvik eden teknikler ya da dengeleyici stratejilerdir.

Yüz körlüğü olan çok sayıda insanda insanları tanımak için bu açığı telafi edici stratejiler geliştirilir. Bunlar bir kişinin sesi, giyinişi ve yürüyüşüne dikkat ederek geliştirilen küçük ama hastanın hayatından önemli stratejilerdir.

Çocuğumda Yüz Körlüğü Var mı?

Çocuklarda yüz körlüğünü fark etmek zor olabilir ancak yine de bazı potansiyel işaretler vardır:

⚫Çocuğunuz sık sık daha önce gördüğü veya tanıdık insanları tanımakta zorlanıyorsa,

⚫Çocuğunuz özellikle kamuya açık yerlerde size yapışıyor ya da daha fazla ilgi istiyorsa,

⚫Okulda kendisini sosyal çevreden uzak tutuyor veya arkadaş edinmek zorlanıyorsa,

⚫Fimleri ya da dizileri izlemekte zorlanıyorsa,     

Mutlaka çocuğunuzu uzman bir nörolog ya da hastanelerin ilgili bölümlerindeki uzman hekimlere götürünüz.